Σαμοθρακίτικη ντοπιολαλιά (Ιτοιμασίις για ντ Λαμπιργιά)

Γράφει η Άννα Δεληγιάννη-Τσιουλπά
-Άιντι να πούμι κι τίπουτα για του Πάσκα ,αφού γείπαμ κι γείπαμ γούλου ντου κιό ,για του γένα, για τάλλου…
Κατ’ απ’ ζήγουνι η Λαμπιργιά οι γυιναίκις τοιμάζαν τα σπίτια ,καθαΐζαν μέσα κι όξου,δεν αφήναν κάντιμπουτα απείαχτου.
Νουίς-νουίς βάζαν τς άντιοι κι σβήναν ασβέστ -πέταα - για τάσπιισμα κ οι γυιναίκις πουλλές βουλές ντου σβήναν ατέιτς.Γιμίζαν γιένα ντινικέ χάπα-χάπα κι ντου σκιπάζαν να μή πέσ- χώμα κι μαβίισ-,κι κιός γείχι λμπισμό να ντου βλεπς.
Παίρναν γύστια όσου θέλαν σι γιένα κβα κι βάζαν κιάλλου νιό, κιασβιστώναν μέσα –όξου.
Τς αυλές τσι τώωγαν ,ως κι τα δένταα ασπίιζαν,κι να μη πεις για τς χαρκουλάκ- απ έλα βάψ αβγά- μπουζέν- τσι κάναν.
Τα ούχα πάλι, πάντις ,κουρτίνις, τζιακουπάνια, μχαουπάνια, τα πλύναν σντη σκάφ’ κι τα στουουσίδγια τα παγαίναν σανιγό, για, ργιακ- κι τα κουπανίζαν μι γιένα σουπαντίκ- μέχρι να καθαήσ-.
Ντ Μιγάλ- Τιτάρτ- σταμαντούσαν ντη πλύσ-.Η γιαγιά μ- ,μας έλιγι ούτι απουλφάδ- να πάουμ στου χέρ- μας, γιατί η παππούς μας η Κστος έετέτοιου πάτσει κι γλύστιισει κι ντου πγιάσαν οι γι Ουβραίοι.
Ντ’ Μιγάλ Πέμπτ- σκώναν οι μάνις τα πιδγιά αμπ ντ αυγή για να μιταλάβ-.Έπιιπι να γουνατίσ- ,να φλησ- του χερ- τ’ μπαμπά τς τς μάνας, τς γιαγιάς,τ’ παππού κι σα νι γήνταν οι νουνοί τς κουντά στου ίδγιου του χουργιό να πάν κι απ έεκ ,να παρ κι του χαρσλίκ- κι του διαταμένου τς -κανέ κίασμα για μιτά ντ μιτάδουσ-.
Μνια βουλά γιένα πιδέλ- πήγει του καμένου σντ νουνάτ κι του δώκει κι μνια τζεπ-φουντάν πιατκά ,κικιό παγαίνουντα σντ ακκλησιά, τσικ-τσικ τα κατάφιι, σι ντέκανι κάιντα.
Σα νι πήγει κι γείδει κιάλλα πιδγιά, ικιό τσμουδγιά μιλιά.Σα νι γήρτει η γιώρα πήει κι ντ μιτάδουσ- !
Οι μιγάλ- πάλι σα νι γήνταν να μιταλάβ- λέγαν :άιντι νταγή Γιωρ, σχώρναμ κι θιός σχουίς .Άμα μι ουτάτι για ξουμουλόγησ- δε νουμίζου να ξουμουλουγιένταν.
Aπού κανές- πγιο πουλί χουργίσιους- πάγινι σι γιένα παπά απ ντ Αλιξαντρούπουλ-πατήρ Ανδρέας- λέγνταν· του ξέου γιατί ιγώ απ’ πάγινα στου Γυμνάσιου στου Χουργιό –πααπάν για να χάσουμ μάθημα- παγαίναμ σντ ακκλησιά κι λέγαμ-απαντούσαμ στς ιρουτήσεις τ.Έδια απ του σκέφτουμ καλά γήνταν γιατί γλίτουνι-για καμνιά βδουμάδα -κι του γλυκό τ’ κουταλιού στου σπίτ- μας ,αφού νόμζα απ’ γήνταν αμαρτία να του τώωγου ακιιφά του γλυκό κι τόλιγα ζντου ξουμουλόγου.
Άλλα ,δε νι γείχαμ να πούμι γιατί τότι ,έπιφτι , σα δενι κάθζεις καλά.
Ντη Μιγάλ- Πέμπτ απ σας έλιγα βάφαν τ’ αβγά μι μπουγές κόκνις οχ- σαν έδια να γιμίζ τα χέριας .Οι μπουγές τότι γήνταν για τα μάλλινα ούχα, γή ρζαρ- έβγινι σντουν Άη Θανάσ-.Καθάρζεις τ’ αβγό κι γήνταν άσπουου απού μέσα.
Οι νκουκυές ζμώναν ψουμνιά κι κλίκια κάναν κι ψχόψουμα,ψουμί μι γιένα κόκνου αβγό κι του δίναν οπ γήνταν να σχουές τσαπιθαμέν-
Ιπειδή του κλικ γήνταν κατ’ σα γλύκσμα ,όπγιους γούλου ντου χόουνου χόλια ντου λέγαν: άιντι , μη μας κβιντιάιζ ντ Λαμπιργιά αα σι κάνουμ γιένα κλικ μιγάλου να ξιχουλιάισ-.
Τ’απόγημα τοιμάζνταν απού νουίς -οι ξουμιίσ-, σιάζαν τα ζα - κι σα γήρχουνταν η γιώρα παγαίναν σντ ακκλησιά στα δώδικα Βγαγγέλια.Τότι γήνταν απ’ βγαίναν οι κατσκουκλέφτις κι αφήναν πουλλές οικουγένειις χουρίς κατσίκ κι τέεχαν να καν κουλάι ντ άλλ ντ -μία.
Του βράδ-, όντι σώνταν η γι-ακκλησιά ,κάνταν η κόσμους κι στου τέλους υιναίκις λέγαν του μοιιλόι τς Παναγιάς, λέγαν γήνταν για ντ γειά, καλό.
Ντ Μιγάλ Παρασκιυί μαζεύαν λουλούδγια απ τς μπακτσιέδις, μινιξέδις, αγιόκλημα, φουλ, κρίν- ,τραντάφλλα ,για να στουλίς ντουν Ιπιτάφιου.Τα κουρτσαδέλια πγιο πουλύ ,κι οι μιγάλις στουλίζαν κι όσου ναρχίσ- η γιακκλησιά παγαίναν κι πιρνούσαν απ’ κατ’ απ’ ντουν Ιπιτάφιου.Αφήναν τα λουλούδγια χιριτούσαν, κάναν ντου σταβόο τς κι πιρνούσαν τρεις φουές απ’ κατ.
Του βραδ- ψέλναν τα ιγκώμια μνια ουμάδα κουρτσούδγια κι μνια αγόργια. Όντι ζύγουνι η γιώρα για ντ πιριφουρά οι γ ιπίτρουπ βγάζαν σι δημουπρασία ντου Χριστό ντ Παναγιά κι ντουν Άη Γιάνν-.Όπγιους έδινι τα πγιο πουλλά, τα έπιρνι. Λάλει η γιπίτρουπους:η Γιώρς δίν πέντι χλιάδις για ντου παππού μας ντου Κστο ,ένι κανές άλλους;γιένα δγιο…έξ χλιάδις η Σάββας ..΄έναα..
Η Κουσταντής ιφτά χλιάδις! Ένι άλλους;
Άμα δεν ακούγνταν άλλους ,
-άξιους λάλει η γιπίτρουπους .
Οι πάαδις γήνταν ό,τ έπριπι να συντηρηθεί η γιακκλησιά.Γένταν η πιριφουρά κι όντι κλώθαν μοιάζαν του Κστου του λουλούδ ,του παίρναν του βάζαν σντου γήλιου να ξιαθεί κι του γείχαν για να καπνίζντην για του ματ-.
Βάζαν στου θυμνιατό τρία τέσσια καρβνούδγια ,βάζαν λίγου λουλούδ καπνίζνταν κι ίιχναν μι ντ μασιά γιένα γιένα τα κάρβνα σι πουτήρ μι νιό κι λέγαν κιόνουμα ,πγιος σι γείδι η Νκόλας, άμα του κάρβνου πάγινι κατ-, σντου πάτου γήσαν ματιασμένους! …στου τέλους γίπνις τρεις βουλές κι έρχνις κι απάνς κουμάτ νιό.
Του Μιγάλου Σαββάτου ησυχία. Οι κιαχαγιάδις μοιάζαν γάλα για γιαγούρτ. Πιατκοί γήρχουνταν για ντου λαμπιργιάτ κι του βραδ αργά οι φούρν παίρναν φουτιά .Βάζαν ντου κατσκά γι ταρνί κι μέχρι του προυί γένταν χουσιάφ.
Σντη πρώτ ντ Ανάστασ- παγαίναν κι μοιάσματα για τς απιθαμέν-μοιλαχροινό, παντισπάν κι ότ άλλου μπουλούσαν.
Στου «Δεύτε λάβετε φως» γένταν χαμός σβήναν τα φώτα κι τέεχαν πγιος να πάρ- πρώτους τάγιου φως. 

Μιτά βγαίναν όξου κι μι του «Χριστός Ανέστη», ανάβαν τα πιδγιά χαρτούσις , σκάζαν καψούλις ανάβαν ψιλό σύρμα κι σα τύχινι καίγαν κι κανέ ούχου,τσιγγρίζαν αβγά κι τα τώωγαν φλούσαν οι γουνοί τα πιδγιά κι τα πιδγιά τς γουνοί …
 Όντι κλώθαν στου σπίτ φέρναν τάγιου φως κι προυτού μπουν σντ πόρτα κάναν γιένα σταβόο μι του κιρί αμ πάν για του καλό ,να μη πιρνά κακό στου σπίτ, γύστια μπαίναν μέσα κιανάβαν ντ καντήλα..
Στώωναν του τραπέζ μι αβγά γιαούρτ μαγειρίτσα κι ψουμί κι λέγαν κι του χρόν, κι ντ Κυργιακή πάλι τώωγαν πίναν κι χουεύαν.
Για ντου λαμπιργιάτ φέτου ψάξτι στου θκο μας του καθαουσήμαντου ιντιρνέτ ,βου,βου,βου …αα ξιβουγής απάντιξι, κιαα παρς τηλεφουνου κιαπ ξερς να σι στείλ μι του βαπόρ.